Theo WHO, 70% các bệnh truyền nhiễm ở người trong thời gian gần đây là bệnh có nguồn gốc động vật. Hơn 850.000 loài virus gây bệnh mà chúng ta chưa biết, trong tổng số 1,7 triệu loại virus chưa được phát hiện có thể đang tồn tại trong thiên nhiên hoang dã. Việc tàn phá thiên nhiên, làm tăng cơ hội con người tiếp xúc với virus và do vậy càng dễ xảy ra đại dịch. Covid-19 cho dù là thoát ra từ một phòng thí nghiệm tại Vũ Hán, hay là từ chợ hải sản ở Vũ Hán, thì cũng bắt đầu từ việc chúng ta khai thác thiên nhiên và tiếp xúc với các virus mới, trong đó có chủng Corona gây ra Covid-19. 

Trong nghiên cứu tiến trình các đại dịch trong lịch sử, Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia nhận thấy các đại dịch ngày càng gần nhau hơn. Nếu như trước đây, phải vài trăm năm hay vài chục năm mới có một đại dịch, thì chỉ tính từ thập kỷ 60 đến nay, chúng ta đã trải qua 9 đại dịch kinh hoàng gồm: Marburg (1967), Ebola (1976), Nipah (1999), Sars (2002), H5N1 (2003), Mers (2012), H7N9 (2013), H1N1 (2009), Covid-19 (2019). Điều này nghĩa là đại dịch tiếp theo có khả năng sẽ xảy ra trong một thời gian ngắn sắp tới. Và với tốc độ tàn phá thiên nhiên như hiện nay, các đại dịch sẽ càng gần nhau và càng khốc liệt hơn nữa.

Chia sẻ tại một buổi nói chuyện trực tuyến về Covid 19 và việc phục hồi thiên nhiên với những câu hỏi xoay quanh vấn đề làm thế nào được thực sự ngăn chặn đại dịch tiếp theo, bà Đỗ Thị Thanh Huyền, nhà sáng lập, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia cho biết: “Phục hồi thiên nhiên là giải pháp tốt nhất, bền vững nhất để ngăn chặn đại dịch tiếp theo. Các loài virus sống trong cơ thể các loài động thực vật hoang dã, vốn đang yên ổn trong các khu rừng. Khi chúng ta phá rừng, các loài động vật hoang dã mất nơi sinh sống phải di chuyển vào khu vực dân cư, các loài thực vật bị khai thác phục vụ nhu cầu con người, virus sẽ thoát ra khỏi khu rừng và lây lan dịch bệnh cho con người, thông qua các vật chủ đầu tiên là các loài động vật hoang dã. Việc trồng rừng sẽ làm tăng đa dạng sinh học, tạo môi trường sống an toàn cho các loài động thực vật hoang dã và do vậy tăng khả năng kháng bệnh, ngăn ngừa đại dịch không chỉ với thiên nhiên mà với cả con người”. 

 

Theo thống kê, đến ngày 31/12/2017, Việt Nam có tổng diện tích che phủ rừng là 41,45%, tương ứng với 14.415.381ha, trong đó, rừng tự nhiên chiếm khoảng 70.8%, còn lại là rừng trồng. Tại rất nhiều địa phương, diện tích rừng tự nhiên đang bị suy giảm mạnh. Nhiều khu rừng là rừng nghèo kiệt. Các khu rừng trồng phần lớn là rừng nghèo loài, không có tầng tán, không có giá trị sinh thái cao như rừng tự nhiên. Riêng Khu Bảo tồn Thiên nhiên Văn hóa Đồng Nai thuộc Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới Đồng Nai là khu rừng đầu nguồn quan trọng, điều tiết và bảo vệ nguồn nước sinh hoạt, tưới tiêu cho hàng chục triệu người dân tại Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh miền Đông Nam bộ. Đặc biệt, rừng Đồng Nai còn là nơi sinh sống của một trong những quần thể voi hoang dã cuối cùng tại Việt Nam, với số lượng khoảng 16-21 con, trong tổng số 50-100 con voi hoang dã cuối cùng tại Việt Nam. Không kiếm đủ thức ăn trong rừng, voi phải ra khu vực ruộng điều, xoài của người dân kiếm ăn và đã bị đầu độc chết. Khu dự trữ Sinh quyển Thế giới Đồng Nai đã lắp đặt 50km hàng rào điện tử ngăn không cho voi ra khu vực nương rẫy kiếm ăn. Tuy nhiên người ta vẫn thường xuyên thấy bầy voi ra kiếm ăn ở khu vực gần hàng rào điện tử và tìm cách vượt ra ngoài. Rõ ràng, khôi phục rừng, trả lại nguồn thức ăn dồi dào cho đàn voi và các loài hoang dã mới là giải pháp lâu dài và triệt để, không chỉ bảo vệ voi mà còn bảo vệ nhiều loài hoang dã khác nhau.

Nhận diện được tầm quan trọng của việc trồng rừng ngăn ngừa đại dịch tiếp theo, Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia đã quyết tâm đẩy mạnh chiến dịch, nỗ lực trồng rừng ngay trong thời kỳ Covid đỉnh điểm này. Những ngày qua, Gaia đã tiến hành nhiều cuộc họp, làm việc trực tuyến với các nhà tài trợ và cả đối tác địa phương để chuẩn bị công tác trồng rừng tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên Văn hóa Đồng Nai. Mặc dù trong tình hình dịch bệnh đang diễn biến phức tạp, Gaia và các đơn vị đối tác vẫn quyết tâm tìm ra giải pháp để tiến hành trồng rừng nhằm đảm bảo mục tiêu kép, đồng thời tuân thủ mọi quy định của Chính phủ trong phòng chống dịch. Trung tâm nỗ lực trồng xong 2000 cây gỗ lớn bản địa trên diện tích 4ha, tại Rừng Đồng Nai và chuẩn bị trồng thêm gần 10.000 cây gỗ lớn tại Thanh Hóa. Đây là hoạt động trong khuôn khổ chiến dịch “Trồng rừng ngăn đại dịch tiếp theo” do Gaia phát động vào tháng 6/2021, với không chỉ các hoạt động trồng rừng mà còn bao gồm nhiều nội dung truyền thông trên các trang mạng xã hội nhằm nâng cao nhận thức của công đồng về vai trò của việc trồng rừng, phục hồi thiên nhiên trong việc ngăn chặn đại dịch tiếp theo. Chiến dịch đã nhận được sự ủng hộ 2000 cây từ Premier Oil, Hướng nghiệp Á Âu và gần 50 cá nhân từ nhóm IT và những người bạn. Chiến dịch cũng đã lan tỏa với hàng trăm ngàn lượt người trên mạng xã hội mỗi tuần.  Đến hôm nay, toàn bộ 2000 cây gỗ lớn bản địa thuộc 7 loài gồm: Chiêu liêu, Giáng hương, Ươi, Dầu, Gõ đỏ, Gõ mật, Bằng lăng đã được trồng thành công với sự nỗ lực của đội ngũ cán bộ Khu Bảo tồn Thiên nhiên Văn hóa Đồng Nai, người dân địa phương và đặc biệt là sự giám sát của đội ngũ Gaia. Việc trồng rừng ở Khu Bảo tồn Thiên nhiên văn hóa Đồng Nai không chỉ góp phần ngăn đại dịch tiếp theo, mà còn hướng đến bảo vệ một trong những quần thể Voi cuối cùng tại Việt Nam, cũng như bảo vệ nguồn nước sinh hoạt cho Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh miền Đông Nam bộ, cải thiện chức năng sinh thái của rừng và ứng phó với biến đổi khí hậu. Điểm rất thuận lợi cho đội ngũ cán bộ của Gaia là họ đã thông thuộc mọi địa hình thông qua hoạt động trồng rừng ở Đồng Nai trước đây và vì vậy có thể phối hợp làm việc trực tuyến với các cán bộ Khu Bảo tồn Thiên nhiên Văn hóa Đồng Nai và cộng tác viên địa phương để trồng thành công 4ha rừng này. Khu rừng sẽ tiếp tục được Gaia phối hợp với Khu Bảo tồn Thiên nhiên Văn hóa Đồng Nai chăm sóc và giám sát trong 4 năm để đảm bảo tỷ lệ sống cao nhất.

Đăng Doanh