Quỹ chăm sóc sức khỏe AIDS Hoa Kỳ (AHF) là một tổ chức phi chính phủ chuyên về AIDS đứng đầu toàn cầu. Hiện nay, AHF cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho 595 nghìn bệnh nhân tại 35 quốc gia trên thế giới. Sứ mệnh của Quỹ là “Điều trị mang lại sự sống mà không quan tâm đến khả năng chi trả của người bệnh”. QTC tập trung vào phụ nữ và các bé gái, giúp thu hẹp khoảng cách quan trọng mà ít chương trình nào giải quyết được.

Trong suốt những năm qua, AHF đã tham gia vào nhiều sáng kiến vận động liên quan gián tiếp hay trực tiếp đến Quỹ Toàn cầu (QTC), trong đó bao gồm cải cách quản lý, tối ưu hóa và tái chương trình tài trợ, và vận động Bổ sung tài trợ.

Sự đầu tư cho QTC đã mang lại những kết quả ấn tượng. Hơn 470 triệu người đã được xét nghiệm HIV nhờ vào các chương trình hỗ trợ của QTC. Khoảng 8.6 triệu người đang được cứu sống bằng liệu pháp điều trị kháng virus và 16 triệu người đồng nhiễm lao/ HIV đã được điều trị. Gần 3.3 triệu bà mẹ đã tiếp cận với điều trị dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con và 560 triệu người mắc sốt rét đã được điều trị. QTC đã cứu sống hàng chục triệu người và để làm được điều này thì phần lớn dựa vào sự cam kết đóng góp nguồn lực của các quốc gia giàu có.

Tuy nhiên, những thành tựu kể trên, đang gặp phải thách thức không nhỏ. Với sự giảm đáng kể về nguồn tài trợ từ các quốc gia có nền kinh tế hàng đầu thế giới, QTC không thể đạt mục tiêu gây quỹ từ năm 2010. Vòng bổ sung diễn ra sắp tới, mục tiêu lại được giảm xuống còn 13 tỷ USD. Tình trạng giảm nguồn tài trợ cho QTC là đáng báo động và theo thời gian nó sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến những tiến bộ mà QTC đã đạt được với sự đầu tư hàng tỷ USD trong suốt 14 năm qua.

Theo UNAIDS, nếu tình trạng thiếu hụt kinh phí tiếp tục diễn ra và dịch vụ điều trị HIV không được mở rộng vào năm 2020, nó có thể dẫn đến tình trạng 21 triệu trường hợp tử vong và có thêm 28 triệu người bị nhiễm HIV đến năm 2030. Nếu điều này xảy ra, thế giới sẽ phải trả thêm 24 tỷ USD hàng năm để điều trị ARV đến năm 2030. Cùng với những chi phí gián tiếp liên quan đến giảm năng suất và chăm sóc y tế dài hạn cho những bệnh nghiêm trọng, cái giá phải trả trung và dài hạn cho sự không hành động kịp thời có thể sẽ rất kinh ngạc.

Từ năm 2010, Mỹ tài trợ 6.9 tỷ USD cho QTC, Anh đóng góp 2.3 tỷ USD, Đức đóng góp 1.56 tỷ USD, Nhật đóng góp 1.3 tỷ USD và Trung Quốc đóng góp 26 triệu USD. Trung Quốc là nền kinh tế đứng thứ 2 trên thế giới, nhưng lại tài trợ ít hơn 50 lần so với Nhật Bản – nền kinh tế đứng thứ 3. Mặc dù Anh có nền kinh tế nhỏ nhất trong số 5 quốc gia nhưng sự đóng góp của Anh cho QTC lại cao gấp 1.5 lần so với Đức và 1.8 lần so với Nhật.

Mong muốn chia sẻ trách nhiệm cho sự cải thiện và duy trì dịch vụ y tế công cộng toàn cầu và sự không chung sức đồng lòng với các nước tài trợ khác, Trung Quốc, Đức và Nhật cần thể hiện sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho Vòng bổ sung lần thứ 5 bằng cách tăng sự đóng góp cho tương xứng với sức mạnh kinh tế của họ. Đây sẽ là một sự đầu tư đúng đắn nhìn từ khía cạnh kinh tế cũng như nhân đạo.

Trung Quốc, và ở mức độ thấp hơn là Nhật Bản và Đức, đã được hưởng lợi quá nhiều từ việc khai thác tài nguyên thiên nhiên và thị trường ở Châu Phi. Năm 2013, tổng giá trị hàng hóa được giao dịch giữa các quốc gia Châu Phi với Trung Quốc, với Đức và với Nhật đạt được lần lượt là 156 tỷ USD, 40.4 tỷ USD, và 25.3 tỷ USD. Khi tầng lớp trung lưu ở Châu Phi gia tăng, lục địa này đem lại một triển vọng về các thị trường và đối tác thương mại mới. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế sẽ gắn liền với sự phát triển cơ sở vật chất y tế và các dịch vụ sức khỏe công cộng.

Với những ảnh hưởng tiêu cực của AIDS, lao và sốt rét đối với ngành thương mại và sự phát triển kinh tế của các quốc gia đang phát triển cùng với nhu cầu cao hơn cho tiêu dùng trong tương lai nếu như chúng ta không hành động để giảm tốc độ gia tăng số ca nhiễm mới, sự đầu tư vào cuộc chiến với 3 bệnh dịch sẽ có lợi cho cả nước tài trợ và nước nhận tài trợ. Đầu tư vào cuộc chiến chống AIDS, lao và sốt rét không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà nó còn là một hành động chính đáng cần làm nếu xét từ khía cạnh đạo đức.

Trung Quốc, Đức và Nhật đều có đại diện trong Hội đồng Quản trị (HĐQT) của QTC. Là thành viên của HĐQT, những nước này là người quản lý Quỹ và có trách nhiệm đảm bảo Quỹ có đủ nguồn lực để thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ và sứ mệnh của mình. Các quốc gia không sẵn lòng ủng hộ và thực chất đóng góp cho QTC không nên ngồi ở vị trí dành cho những người đưa ra quyết định.

Nếu các nhà tài trợ do dự khi đưa ra cam kết cho Vòng tài trợ bổ sung lần thứ 5, khả năng tồn tại lâu dài của QTC sẽ gặp rủi ro. Tiếp đó, sự mất niềm tin vào Quỹ sẽ dẫn đến sự tan vỡ hoàn toàn của cuộc chiến toàn cầu chống lại 3 bệnh dịch. Sau hàng tỷ USD và bao nhiêu nỗ lực của con người được đầu tư để ngăn chăn sự lây lan của AIDS, lao và sốt rét, sự rút lui vào thời điểm lịch sử quyết định này sẽ là một thảm họa nhân đạo không thể chấp nhận.

Về mặt đạo đức và kinh tế, thế giới không thể khoanh tay đứng nhìn. Nếu chúng ta không hành động và nguồn tài trợ tiếp tục bị chững lại, thế giới sẽ quay trở về những ngày đen tối nhất của dịch bệnh với tỷ lệ gia tăng đột biến số ca nhiễm mới và tử vong. Nếu như nguồn tài trợ không được tăng cường đến năm 2010 thì chi phí dài hạn dành cho điều trị 3 bệnh dịch sẽ còn lớn hơn nhiều sự tăng khiêm tốn nguồn tài trợ cần thiết ngay bây giờ.

“Thay mặt cho các nhà vận động chính sách, bệnh nhân và xã hội dân sự, chúng tôi mạnh mẽ kêu gọi Trung Quốc, Đức và Nhật cam kết đầy đủ tăng cường tài trợ tương xứng với vị trí của mình là các nền kinh tế hàng đầu thế giới để đảm bảo Vòng bổ sung lần thứ 5 của QTC diễn ra thành công. Các quốc gia phải gương mẫu trong việc hỗ trợ vực dậy nguồn tài trợ cho QTC.” Bà Nguyễn Thị Thu Hằng, Trưởng đại diện AHF tại Việt Nam nhấn mạnh.